Τα γνωρίσματα, λέει ο Φρομ, που μας διαφοροποιούν από τους άλλους (αγάπη, τάση υποταγής, αφοσίωση, δίψα για εξουσία κλπ) παρουσιάζουν ελαστικότητα και δεν απαιτούν την ικανοποίησή τους κάτω από οποιεσδήποτε περιστάσεις.
Οι ανάγκες, όμως, που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης (πείνα, δίψα, ανάγκη για ύπνο), απαιτούν επιτακτικά την ικανοποίησή τους κι όταν ξεπερνούν ένα όριο μη ικανοποίησης δημιουργούν κατάσταση ανυπόφορη και παντοδύναμη τάση για αυτοσυντήρηση.
Σε αυτές τις ανάγκες, που ζητούν επιτακτικά την ικανοποίησή τους, ο Φρομ προσθέτει και την ανάγκη του ανθρώπου να συναναστραφεί με τον εξωτερικό κόσμο.
«Η αίσθηση της απόλυτης μοναξιάς και απομόνωσης οδηγεί σε ψυχική αποσύνθεση, ακριβώς όπως η φυσική ασιτία οδηγεί στο θάνατο.
Αυτός ο συγχρωτισμός με τους άλλους δεν είναι ταυτόσημος με τη φυσική επαφή. Ένα άτομο μπορεί να είναι μόνο του με τη φυσική έννοια και μολαταύτα να συνδέεται με ιδέες, αξίες, ή, το λιγότερο, με κοινωνικές μορφές που του δίνουν το αίσθημα της επικοινωνίας και της "σύνδεσης".»
Στην κοινωνική ιστορία, λέει ο Φρομ, και στην ιστορία της ζωής ενός ατόμου συναντάμε την ίδια πορεία εξέλιξης: σταδιακά ο άνθρωπος αρχίζει να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ξέχωρα από το φυσικό και κοινωνικό του περιβάλλον. «Όταν το άτομο φτάσει στο στάδιο της ολόπλευρης εξατομίκευσης και απελευθερωθεί από τους αρχέγονους δεσμούς (φύση, άλλοι άνθρωποι, οικογένεια), μπαίνει μπροστά του ένα καινούριο καθήκον. Να προσανατολιστεί και να πιάσει ρίζες στον κόσμο και να βρει σιγουριά με τρόπους διαφορετικούς».
Η εξατομίκευση βρίσκει το άτομο «γερό από φυσική, συναισθηματική και πνευματική άποψη», μ' ένα οργανωμένο κι ενιαίο σύνολο της προσωπικότητας, το εγώ. Αλλά και με μια απώλεια, αυτής της ασφάλειας της προηγούμενης κατάστασης η οποία του παρείχε ενότητα με τον εξωτερικό κόσμο.
Στην κοινωνική ιστορία, λέει ο Φρομ, και στην ιστορία της ζωής ενός ατόμου συναντάμε την ίδια πορεία εξέλιξης: σταδιακά ο άνθρωπος αρχίζει να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ξέχωρα από το φυσικό και κοινωνικό του περιβάλλον. «Όταν το άτομο φτάσει στο στάδιο της ολόπλευρης εξατομίκευσης και απελευθερωθεί από τους αρχέγονους δεσμούς (φύση, άλλοι άνθρωποι, οικογένεια), μπαίνει μπροστά του ένα καινούριο καθήκον. Να προσανατολιστεί και να πιάσει ρίζες στον κόσμο και να βρει σιγουριά με τρόπους διαφορετικούς».
Η εξατομίκευση βρίσκει το άτομο «γερό από φυσική, συναισθηματική και πνευματική άποψη», μ' ένα οργανωμένο κι ενιαίο σύνολο της προσωπικότητας, το εγώ. Αλλά και με μια απώλεια, αυτής της ασφάλειας της προηγούμενης κατάστασης η οποία του παρείχε ενότητα με τον εξωτερικό κόσμο.
Όταν το άτομο βρεθεί μόνο του σε αυτόν τον κόσμο συναντά κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές συνθήκες εχθρικές ως προς την ανάπτυξη του εγώ. Νιώθει αδύναμο και αποξενωμένο, με μια ελευθερία που δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει. «Αναπτύσσονται τότε πανίσχυρες δυνάμεις διαφυγής από αυτό το είδος της ελευθερίας και καταφυγής στην υποταγή ή σε κάποιο είδος σχέσεων με τον κόσμο, που υπόσχεται την απαλλαγή από την αβεβαιότητα, έστω κι αν αυτό αποστερεί το άτομο από την ελευθερία του.»
«Απαιτήθηκαν πάνω από τέσσερις αιώνες για τη διάλυση του Μεσαίωνα και την απαλλαγή του ανθρώπου από τους πιο εμφανείς περιορισμούς. Αλλά
...
αυξήθηκε το χάσμα μεταξύ "ελευθερίας από" και "ελευθερίας για να". Το αποτέλεσμα της δυσαρμονίας αυτής μεταξύ ελευθερίας από κάθε δεσμό και της απουσίας δυνατοτήτων για τη θετική πραγματοποίηση της ελευθερίας και της εξατομίκευσης, οδήγησε την Ευρώπη σε μια πανικόβλητη φυγή από την ελευθερία.»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου